سیاست و آموزش در دورة پهلوی دوم؛ بررسی موردی علل، چگونگی و فرایند تغییر مباحث و مصوبات شورای عالی فرهنگ:1320 ـ 1332

با اشغال ایران توسط متفقین در شهریور 1320و خروج رضاشاه از ساختار قدرت سیاسی، گسستی در روند تکوین دولت مطلقه در ایران پدید آمد و منابع تمرکزیافتة قدرت تا اندازة زیادی پراکنده شدند. در فضای سیاسی ـ اجتماعی جدید که از سیطرة شاه و دربار بر جریان فرهنگ به‏ویژه آموزش کاسته شد، شورای عالی فرهنگ نیز به‏عنوان یکی از مهم‏ترین نهادهای رسمی تصمیم‏گیر و ناظر عرصة آموزش از این فضا تأثیرات زیادی پذیرفت و تغییراتی در محتوای مباحث و مصوبات آن پدید آمد. پرسش مقاله حاضر این است که علل، زمینه‏ها و پیامدهای تغییر محتوای مباحث و مصوبات شورای عالی فرهنگ از شهریور 1320 تا مرداد 1332 چه بود؟ در پاسخ می‏توان گفت باوجود حفظ و تداوم ساختار به ارث رسیدة شورا از دورة رضاشاه ــ ساختاری که برای سیطرة کامل حکومت پهلوی و دولت بر امر آموزش ایجاد شده بود ــ تحت تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی و فضای نسبتاً باز و منتقدانة دورة پس از رضاشاه و بازیابی نسبی جایگاه نهادی دولت و مجلس شورای ملی، تا حدودی از دامنة اثرگذاری کنشگران سیاسی بر آموزش در حمایت از سیاست‏های دربار کاسته شد. در این فضا، افرادی با گرایش‏های سیاسی و فکری گوناگون (اسلامی، ملی‏گرا و چپ‏گرا) وارد شورا شدند و فرصتی برای نقش‏آفرینی در تهیه و تصویب موضوعاتی متفاوت از دوره‏های قبل در زمینة آموزش پیدا کردند. فضای سیاسی ـ اجتماعی حاکم بر جامعه از جمله فعّالیّت‏های احزاب و تشکل‏های گوناگون سیاسی و اجتماعی و مطبوعات نیز در این زمینه بی‏تأثیر نبود.